De Sint-Lambertuskerk Een portret van Sint-Lambrechts-Woluwe in een notendop
De eerste tastbare sporen van een menselijke aanwezigheid op het grondgebied van Sint-Lambrechts-Woluwe gaan terug tot meer dan 4000 jaar, maar de historische oorsprong van onze gemeente situeert zich in het midden van de XIde eeuw. In die tijd waren er belangrijke ontginningswerken in het deel van het Zoniïnwoud op de middenloop van de Woluwe (kleine beek die de naam zou geven aan het dorp) om er met landbouw te beginnen. De landbouwers kwamen er zich vestigen en bouwden een kerk gewijd aan de prestigieuze bisschop van Luik ... Sint-Lambrechts-Woluwe was geboren.
De hertogen van Brabant hadden heerlijke rechten op Woluwe, maar ze deelden de grond met andere grote eigenaars : de kasteleinen van Brussel, de edelen van Woluwe, de machtige abdijen van Vorst en Park-bij-Leuven en dit zeker vanaf de eerste helft van de XIIde eeuw.
Het was toen dat het landschap van Woluwe het uitzicht kreeg dat tot midden de twintigste eeuw zal bewaard blijven : een gebied dat uitsluitend aan de landbouw en aanverwante activiteiten werd gewijd (maalderij, brouwerij, ...).
De onrechtstreekse invloed van Brussel was evenwel al vroeg voelbaar. Vanaf het einde van de XIIde eeuw verkregen de Kanunniken van de Collegiale Sint-Michiel en Sint Goedele kerkelijke rechten (benoeming van de pastoor, het ontvangen van tienden). In de volgende eeuw waren de eigenaars in Woluwe Brusselse patrici rs en liefdadigheidsinstellingen (Sint-Janshospitaal en godshuis Ter Arken). Van de XVIde tot de XVIIIde eeuw worden landhuizen (Hof van Brussel, Maloukasteel, enz.) gekocht of gebouwd door rijke burgers of leden van de ambtsadel. Twee papiermolens worden door de Woluwe aangedreven. De productie ervan bevoorraadt rechtstreeks de Brusselse markt.
De verstedelijking wordt voelbaar vanaf de jaren 1890-1900. Het trac van de Brand Whitlocklaan (1901-1906) lag aan de basis van de burgerwijk aangelegd volgens dambordplan. Hier bloeiden de architecturale stijlen van de "Belle Epoque", waaronder Art Nouveau en na de eerste wereldoorlog, Art D co en het Modernisme.
Het fenomeen van verstedelijking dat zich geleidelijk ontwikkelde over een eeuw, is erin geslaagd Sint-Lambrechts-Woluwe in de stad te doen integreren. Toch biedt het de inwoners een bevoorrecht, verlucht levenskader met een gediversifieerde infrastructuur, grote groene ruimten, gemakkelijke communicatiemiddelen. Hierdoor heeft het een te benijden plaats ingenomen in het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest, hart van Europa.
De monumenten in St-Lambrechts-Woluwe
De Sint-Lambertuskerk
De Sint-Lambertuskerk is in Romaanse stijl. Sommige gedeelten (o.a. de toren) dateren van de XIIde eeuw, meermaals vergroot in de XVIIIde en in de XIXde eeuw en in 1938-1939. Voor de Franse Revolutie was ze het eigendom van de Kanunniken van de Collegiale Sint-Michiel en Sint-Goedele van Brussel die de pastoor aanstelde en het grootste deel van de tienden in handen kreeg. Verscheidene heren van wie de grafstenen nog zichtbaar zijn lieten er zich begraven. De oude delen van de kerk werden in 1942 geklasseerd.
Het Hof van Brussel
Het Hof van Brussel tegenover de kerk is een klein kasteel uit de XVI-XVIIde eeuw, waarvan de oorsprong nog ouder is (XIIde eeuw ?). Het diende waarschijnlijk oorspronkelijk als landbouwbedrijf en het draagt de naam van de familie van Brussel die er de eigenaar van was in de XVI-XVIIde eeuw. Geklasseerd in 1994.
De tuinwijk Kapelleveld
Ten oosten van de gemeente, naast de campus van Louvain-en-Woluwe, strekt zich de tuinwijk Kapelleveld uit. Zij werd opgevat naar de modernistische geest van de stedenbouwkundige Louis Van der Swaelmen, ontwerper van de tuinwijken, le Logis en le Floréal in Watermaal-Bosvoorde. De tuinwijk werd gebouwd door de avant-gardistische architecten Huib Hoste en Antoine Pompe.
Het gemeentehuis
Het gemeentehuis (1937-1939) op het Tombergplein is een mooi voorbeeld van een Art Deco openbaar gebouw doordrenkt met functionalisme. Het is van de hand van Joseph Diongre, architect van het huis van de Radio (Flageyplein, te Elsene).
Het gemeentemuseum
In het Roodebeekpark vindt men het gemeentemuseum, een verbazingwekkende constructie opgetrokken door Emile Devos, Brussels rentenier, tussen 1886 en 1913. De buitenkant is in typisch traditionele stijl met trapgevels. De binnenzijde heeft een voorkeur voor Hollandse keramiektegels, komende van Makkum, een stadje in Friesland. De collecties van het museum behandelen de plaatselijke geschiedenis van Sint-Lambrechts-Woluwe (archeologie, folklore, artistiek leven, enz.).
De Villa ter Linden
Het Hof van Brussel tegenover de kerk is een klein kasteel uit de XVI-XVIIde eeuw, waarvan de oorsprong nog ouder is (XIIde eeuw ?). Het diende waarschijnlijk oorspronkelijk als landbouwbedrijf en het draagt de naam van de familie van Brussel die er de eigenaar van was in de XVI-XVIIde eeuw. Geklasseerd in 1994.
Het Maloukasteel
Het Maloukasteel is een mooi neoklassiek gebouw, in 1776 door de Brusselse handelaar Lambert de Lamberts opgetrokken temidden van een prachtig park. Het verving een klein landhuis dat gekend was vanaf midden XVIIde eeuw. Het kasteel werd eigendom van Pierre-Louis Van Gobbelschroy, oranjegezinde minister op het einde van de Hollandse periode (1829). De beroemde minister en financier Jules Malou (1810-1886) betrok het kasteel vanaf 1853 en gaf het zijn naam. Thans is het gemeente-eigendom, bestemd voor culturele activiteiten. Landschap geklasseerd in 1993.
De Sint Henricuskerk
In de Linthoutwijk is de Sint Henricuskerk (neogotisch, 1908-1911) de juiste repliek van een oude Gentse kerk verdwenen tijdens een brand in de XIXde eeuw en die koning Leopold II erg bewonderde. Hij was het - zo zegt men - die de pastoor van de nieuwe Woluwese parochie (gesticht in 1901) de raad gaf zich te inspireren op het Gentse model voor de bouw van zijn kerk, waarvan de verwezenlijking werd toevertrouwd aan de architect Julien Walckiers.
Het Hof ten Berg
Het Hof ten Berg is een andere mooie hoeve uit de XVIIIde eeuw. Het woongedeelte dateert van 1750. Het behoorde van bij het begin (1117) tot de machtige Benedictijnerabdij van Vorst en beheerde een domein van meer dan 100 ha, waarvan een thans verdwenen watermolen afhing. Het werd opgekocht tijdens het Franse tijdperk door de uitbater, François De Clerck, die burgemeester was van Woluwe. In de loop van de XIXde eeuw werd het verbrokkeld onder zijn erfgenamen. Het gebouw is op weg om geklasseerd te worden.
Het woonatelier van de beeldhouwer Oscar Jespers
Niet ver daarvandaan ligt in de Erfprinslaan het oude woonatelier van de beeldhouwer Oscar Jespers. avant-gardistisch bouwwerk dat merkelijk be nvloed was door het kubisme.
De Lindekemalemolen
De Lindekemalemolen wordt voor het eerst geciteerd in 1129, waardoor het een van de oudste gekende watermolens is van het Brussels Gewest. In de loop van XIIde eeuw stonden verschillende familieleden van de heren van Woluwe het af aan de Norbertijnerabdij van Park (Heverlee bij Leuven). Het is altijd een graanmolen geweest, maar in de XIXde eeuw werd er ook papier vervaardigd. Hij wordt dan eigendom van Jean Devis, burgemeester van Sint-Lambrechts-Woluwe, die het langste mandaat heeft gehad (1819-1860). Gemeente-eigendom sinds 1955. Geklasseerde site in 1989.
Het Slot
Het Slot is een overblijfsel van een oud kasteel van de heren van Woluwe. Opgetrokken omstreeks 1500 op de grondvesten van verschillende gebouwen, waarvan het oudste zou kunnen teruggaan tot het einde van de XIIIde eeuw. In 1836 was het nog omgeven door sloten. Van dan af werd het omgevormd tot landbouwbedrijf. Het werd grondig gerestaureerd in 1986-1987. Geklasseerd gebouw in 1975.
De sierlijke kapel van Lenneke Mare
De sierlijke kapel van Lenneke Mare (gotisch, XIVde eeuw) is de plaats van een vrome legende opgesteld door een Brabantse schrijver van heiligenlevens in de XVde eeuw en vertelt het tragische leven van een arme kluizenaarster die ten onrechte ter dood werd veroordeeld. Opgetrokken in gotische stijl in de XIVde eeuw en lange tijd eigendom van de heren van Stokkel, onder wie de prestigieuze Georges Kieffelt, die er zich liet begraven. De markies de la Boïssière-Thiennes gaf deze aan de orde van de Assumptionisten, die haar sindsdien beheert, ook vandaag nog. De kapel en de naburige kluizenaarswoning werden in 1959 geklasseerd.
De windmolen
De windmolen werd in de XVIIIde eeuw gebouwd in de streek van Doornik. Het is een molen van het draaitype dat eertijds zeer verspreid was in het Westen van Belgiï. Hij werd in 1962-1963 in Woluwe geplaatst en door een brand verwoest in 1980.
In 1988 werd hij herbouwd en ingehuldigd. Heel het jaar door is hij toegankelijk voor het publiek op de eerste en derde zaterdag en op de eerste zondag van de maand. Geklasseerd in 1943.
Het Hof ter Musschen
Het Hof ter Musschen is een mooie hoeve met een verre oorsprong (waarschijnlijk de XVde eeuw) Herbouwd en vergroot in 1741. Ze werd van 1840 tot 1985 bewoond door de familie Draeck die een burgemeester aan Sint-Lambrechts-Woluwe gaf. Werd gerestaureerd en is thans de maatschappelijke zetel van SABENA. Het gebouw werd in 1988 geklasseerd en het landschap in 1994.